آسیب شناسی مسئولیت مدنی مأمور در قانون مجازات اسلامی

از جمله مسائل مبنایی در نظام های حقوقی، مسئولیت مدنی مأمور به دلیل اجرای دستور غیرقانونی مقامات صالح است که همواره ذهن دانشمندان حقوقی را به خود مشغول کرده است. قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی سال 1339 نسبت به موضوع یادشده ساکت است، ولی بخش دوم ماده 159 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ،مسئولیت مأموری که دستور غیرقانونی مقامات صالح را به علت اشتباه قابل قبول و به تصور اینکه قانونی است، اجرا کرده باشد، در دیه و ضمان تابع قواعد عمومی مسئولیت مدنی می داند. البته با ملاحظۀ قانون اخیر، استنباط شدنی است که مواد 473، 495 و 496 نیز با بخش دوم ماده 159 قانون یادشده پیوند دارند و با تجزیه وتحلیل آن ها، باید قاعدۀ کلی مربوط به مسئولیت مدنی مأمور به دلیل اجرای دستور غیرقانونی مقامات صالح را به دست آورد. با وجود این، به نظر می رسد به مواد یادشده ایرادهای گوناگونی وارد است و می تواند با عنوان هایِ ایرادهای ساختار قانون نویسی، از جمله مطرح نشدن موضوع مورد بحث در زیرمجموعۀ قوانین مدنی، و ایرادهای ماهوی و فنی، مانند پیش بینی نشدن حالت های مختلف اجرای دستور غیرقانونی مقامات صالح و تأثیر آن ها بر مسئولیت مدنی مأمور و تبیین نشدن ملاکِ اشتباه قابل قبول در اجرای این گونه دستورها به وسیلۀ قانون گذار، مطالعه شود و در پایان، پیشنهادهایی به قانون گذار در این زمینه مطرح شود.